काठमाडौँ । भारत र बङ्गलादेश हुँदै बग्ने ब्रह्म पुत्र र दक्षिण पूर्वी एसियाबाट बग्ने मेकोङ जस्ता प्रमुख नदीहरूमा चीनको बाँधले यी नदी किनारका देशहरूमा बाँधहरूले बाढी वा खडेरी निम्त्याउने चीनलाई हुने रणनीतिक लाभको सम्भावनाबारे चिन्ता बढ्न थालेको छ। यी बाँधहरूले चीनका छिमेकीहरूका लागि गम्भीर सुरक्षा जोखिम पनि खडा गर्छन् । किनभने तिनीहरूले यसलाई यी नदीहरूको पानीको बहावलाई हेरफेर गर्ने उपकरणको रूपमा हेर्न थालिएको छ।
ब्रह्मपुत्रको सबैभन्दा तल्लो तटीय क्षेत्र भएकाले बङ्गलादेश चीनले गरेको बाँध गतिविधिबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित हुनेछ । बाँधहरूले नदीको बहावमा बाधा पुर्याउने सम्भावना छ । जुन घना जनसङ्ख्या भएको देशमा जीविकोपार्जन र कृषिलाई दिगो बनाउन महत्त्वपूर्ण छ। तथ्याङ्क अनुसार बङ्गलादेशको कम्तीमा ६० प्रतिशत जनसङ्ख्या ब्रह्म पुत्रको जल ग्रहण बेसिनमा निर्भर छ।
चीनले पानीको कुनै पनि एकपक्षीय निकासीका कारण यसको अर्थतन्त्रलाई अपूरणीय क्षति पुर्याउन सक्छ। भारतको अरुणाचल प्रदेशको छेउँछाउँको नदीको मोड़मा चीनको योजनाबद्ध सुपर बाँधले भारतको लागि गम्भीर सुरक्षा प्रभावहरू बाहेक अचानक बाढी वा पानीको अभाव सिर्जना गर्न सक्छ।
यस्तो ठूलो बाँधले नदीले बगाएको उर्वर माटोको ठूलो मात्रालाई रोक्न सक्छ। जसले तल्लो क्षेत्रहरूमा कृषिमा प्रतिकूल असर पार्छ। ब्रह्मपुत्रको माथिल्लो भागमा रहेका यी जलविद्युत् आयोजनाहरूमार्फत चीनले नदीको बहाव र मार्ग परिवर्तन गर्न सक्छ।
ब्रह्मपुत्रमा प्रस्तावित बाँधले पनि दुई देशबीचको अविश्वास बढाएको छ। उदाहरणका लागि डोक्लाम गतिरोधको समयमा चीनले उनीहरूबीच अवस्थित हाइड्रोलोजिकल डाटा साझेदारी सम्झौताको बाबजुद भारतबाट हाइड्रोलोजिकल डाटा रोक्यो ।
